Sorg...

I dag er det ein ny eitt-årsmarkering. 28.januar 2014 døydde Ola, far til Torbjørn, i heimen på Sande, og ein grunnpilar reiste vidare. Torbjørn hadde bursdag i går, og vi trudde i fjor at livet ebba ut på denne dagen, men på sin eigen unike måte utsette Ola avskjeden til dagen etter. Både eg og Torbjørn opplevde at dette var eit val. Eit val gjort i omsorg og kjærleik, og for å ikkje merke ein lukkedag dag med sorg. For slik var far til Torbjørn, han sat alle føre sine eigne behov. Og det kjendes som at det var det han gjorde også denne gong, i eit av livets mest sjelsettande augeblikk.

I dag tenner eg lys, og feirar livet til ein mann som sette store spor etter seg, både som familiemann og som ein del av ei bygd. Sorga var - og er fortsatt stor - men han etterlet seg 3 sonar, som alle på kvar sitt vis representerar same visdom, hjarterom og omsorg som faren. Når ein oppheld seg saman med dei, får ein lynglimt frå faren i kvar og ein av dei. Den lune roa, omsorga, humoren og den enorme arbeidskapasiteten hans, er gjenspegla i ulik grad i alle tre.

Sorg har blitt ein stor del av livet vårt. Og det er vel slik det skal vere. Den tek stor plass, og eg kjenner meg takksam for at sorga er stor, for det tyder på at vi har levd livet godt. Vi har så mykje kjærleik i liva våre, at den bunnlause sorga rommar stor del av oss. Og for kvar sorg ligg stor kunnskap. Vi "smakar" på tomrommet etter den som er borte, og det set eit arr som syner kor stor del av livet vårt som har romma den avlidne. Sorg er eigentleg ein vakker, naturleg og kvardagsleg gjerning. Eg skriv gjerning, fordi sorg ikkje er passiv, men den mest energikrevjande øvinga av alle. I  dei første periodane er den altoppslukande, som januarmørket - men antek etterkvart forma til pulsslaga dine. Noko som er der heile tida, men som ein i kvardagen ikkje merkar særleg, før ein anstreng seg. Då veks den, tek litt over og gjer deg anpusten. Sorga er nødvendig og livgjevande. Du endrar synet på livet, og blir meir gjennomtenkt. Kvardagen er brått ikkje sjølvsagt, men du får plutseleg ei fornemming av korleis verda kan vere utan deg i den.

Dette siste året har bringa nye sorger. Vi miste yngste bror til ho mamma, etter at han først miste kontrollen og tryggheita i kvardagen sin. Å sjå andre ein bryr seg om, streve med livet og helsa gjev og sorg. Og då han døydde - sjølv om vi det siste året var forberedt på at det var ein mulegheit - kom døden også overraskande uventa! Uansett kor ofte ein tenker tanken på døden, så kjem den som eit sjokk. Men denne gangen fekk eg ein tanke om at no er der snart så mange kjære på andre sida av livet, at ein etterkvart kan sleppe litt redsla for døden. Det er ei merkeleg trøyst i det. Sjølv om ein fortsatt er redd for å miste livet - så er døden kanskje litt mindre skremmande?

Sorg over tap av helse og meistring har også prega kvardagen vår. Det å sjå ein livsglad og aktiv gut, bli ein skugge av seg sjølv har vore sjelsettande. Maktesløysa i å ikkje kunne beskytte og helbrede har vore overveldande! Han mista storparten av det livet han kjende, og mammahjartet har grått fossefall. Raseriet har bølga, tyngre enn nokon tsunami. Eg har alltid trudd at eg ville stille meg på det høgste fjell å brøle, ved den minste urett mot mine barn - men eg fekk lære det annleis. Dess meir avmakta over eit tungrodd system har truffe kvardagen vår - dess meir introvert har mammahjartet blitt. "Kva kan eg endre med meg og mi framferd for å oppnå best mogeleg resultat for mitt barn?" "Kva kan eg gjere annleis for å nå fram med mitt bodskap?" Og eg har grått. Meir, oftare og heftigare enn eg nokon gong har grått. Eg har grått på alle legekontor, eg har grått på sjukehuset, eg har grått på foreldremøter, på Rema, stille for meg sjølv både dag og natt. Og eg har nok ein gong fått bekrefta at biologien vår er slik at jo meir kroppen tappar av ein ressurs - dess meir produserer han av same ressurs.

Eg har alltid meint at mi styrke var å framstå sterk. Sorga har lært meg at å syne seg svak, å tørre å vere det, kan vere ei styrke også. Mitt forhold til mine omgivelsar har blitt sterkare, og eg lever eit sterkare og sannare liv. Det får meg til å tenke at kanskje er sorg ei styrke? Det er i alle fall ein ressurs!

Sorg beriker, styrkar og gjer livet ærligare. Å leve med sorg tvingar ein til å reflektere og å vurdere kva som er viktig og ikkje. Fordi det å sørge, er enormt energikrevjande. Meg har det i alle fall tvunget å ta grep om kva eg vil med livet mitt. Å ikkje kaste vekk tida på å forskjønne livet, men at du bruker kreftene på dei og det som gjer deg krefter.

     Livet handlar ikkje om å vente på at stormen passerer - men  om å lære å danse i regnet.

Kvardagens galskap?

Kjensla av at livet berre rullar sitt eige løp er overveldande for tida. Det kjennast som om det er ingenting av det eg gjer, som får noko innverknad av betyding. Det er ei guffen kjensle.Skulle gjerne sagt at livet var lett, tilfredsstillande og interessant. Men i desse dagane er det ingen av delene.

Framgangen til Elias stoppar opp, smertene er igjen ein konstant i kvardagen. Han er alltid bleik, med svarte skuggar under auga. All framgang, kvar einaste dag, er produsert ved at eg gjer ein eller annan innsats. Motiverer og stimulerer, løfter fram det positive og det kjekke. Men dette krev energi, og energien min er visst vekk.

Det er tungt å stå opp kvar dag, mine plager auker, og energien minkar. Eg slit sjølv med smerter, og bruker smertestillande og betennelsesdempande medisiner kvar dag. Det er eit krav for mitt velbefinnande å vere i fysisk aktivitet kvar dag, og det er viktig for meg å unngå stillesitting. Det siste året har vel innheldt rikeleg av stillesittinga.

Kvardagen er verken gal eller stimulerande i desse dager. Og det er ikkje ok å sei - eg veit det. Men no sit alle i vår kvardag, og ser i min retning. Litt avventande, spørrande, og med ei forventning om at eg har svaret. Eller i det minste eit forslag til eit svar. Og eg? Eg er berre tom.

Fysioterapeuten ser spørrande på meg, kva tenker eg er vegen? No er diagnosane sett, og forventningane om at betringa skal komme, er der. Familien er lei av sjukdom og hensyn, og ser i min retning for at eg skal fikse det. Spesialisten har ikkje lyst å sjå oss i det heile, og igjen fell det på meg å få tak i rette henvisningane og reseptane. Skulen spør meg om korleis eg vil ha det? Jau det skal eg sei deg. Eg vil ha ein unge som er på skulen om dagane - heile dagane - og eg vil at kameratane skal ringe på døra å spørre etter han. Og eg må lage forslag til korleis vekene skal se ut. Og skaffe den rette legeerklæringa, med det rette innhaldet. Det må eg diktere til fastlegen. Heile verda trekk seg litt unna, og forventer at eg skal komme løpande etter dei med fasiten.

I mellomtida ligg Elias her på sofaen med bøkene sine, mest heile veka. No er vi oppe i 5,5 timar på skulen i løpet av ei veke, og det er såvidt det går. For at han skal klare dette, er det opp til meg å passe på at han spiser riktig, at han kviler nok, søv nok og begrenser leik og aktivitet, slik at han klarar desse 5,5 timane.  I tillegg veks pillehaugen, no er vi oppe i 10 tbl pr dag, og det skal fortsatt aukast. Så skal vi samstundes bygge opp kondisjon og uthaldenheit att, og kven er det som må gjer det? Jaudå, det er rett det - det er nok meg.

Og sidan eg "berre" går heime om dagane, så er nok forventninga om at middagen skal både handlast inn og lagast av meg. Sjølv om min kjære aldri seier noko om det ikkje er gjort då han kjem heim, så kjenner eg likevel på at såpass burde eg vel klare?

Alle er lei av situasjonen, ikkje minst eg. Eg er drittlei. Drittlei av å ikkje ha overskot til noko sjølv, drittlei av trang økonomi, og drittlei av at ikkje ting kan ordne seg. Drittlei av smerter, og drittlei av å ikkje komme i mål. Drittlei av å vere heime, og drittlei av å ikkje få til noko. Og i kjølvatnet av alt dette, så snik det seg inn ein tanke. Kva kjem etter dette? Kva blir det neste? Fiksar vi det?

Eg befinn meg så mykje inni mitt eige hovud, inne i mine eigne tankar, at eg i høgste grad er blitt lei meg sjølv. Det i sin tur, fører til at eg blir mindre hyggeleg i periodar, mot stakkaren som bur i lag med meg. Han må forhalde seg til at eg blir sur fordi han går på jobb, og så kan eg faktisk prestere å bli sur då han kjem heim att også. Kva skal ein stakkar gjere? Anna enn å innstille han til Nobels Fredspris for å bu i same hus som meg?!

Dette er blitt eit maraton, der ein må posjonere ut energien.Vi forheld oss til stadig stigning i terrenget. Rett som det er trur vi at vi skimtar toppen - berre for å runde ein sving, kor vi ser at toppen enno er milevis unna. Hadde vi berre visst kor lang maraton vi har meldt oss på?

Kvardagen er så full av småoppgåver som aleine ikkje er noko, men som saman dannar eit majestetisk Himalaya. Difor nyttar det så lite å sei, "Eg er her - berre gje ein lyd om det er noko du treng!" Ein veit rett og slett ikkje kva ein skal gjere med eit slikt utsagn. Det er ein vakker gest - men så totalt unyttig. Då er det kanskje betre å sei "Eg er glad i deg, og ser du har det vanskeleg. Kan ikkje gjere ein drit med det, men eg ser det!"

Eg gler meg til det løsnar att. Vi trudde alt skulle ordne seg med ei diagnose. Men det sette faktisk berre meir press på enkelte delar av situasjonen. Jada, vi anar meir kva medikament vi skal jobbe med - men med diagnosa stig forventningane til verda om betring. Det er som om tålmodet tok slutt, og forventninga om at han skulle bli frisk att auka brått og voldsomt.

Så gler eg meg til å flytte ut av hovudet mitt att. Det er einsamt inne i der. Og jekla kjedeleg. Trur nok eg må endre oppfatninga mi om at eg er interessant. Det er eg ikkje! Eg er sjølvopptatt, narsisistisk og forfengeleg. Ikkje det eg trudde eg skulle sette som eigenskapar på facebookprofilen min. Det skal bli så kjekt å handtere andre sine problem istadenfor våre. Andre sine er så mykje enklare, av ein eller anna grunn.  Kanskje fordi eg ser andre sine problem meir ovanifrå, og har ei klar formeining for kvar grensene går hos andre. Hos meg sjølv berre flyttast dei. Ein liten millimeter kvar dag.

Eg trur det er på høg tid å komme seg på jobb att. Ikkje at eg forstår korleis eg då skal sy saman denne logistikken, men vi finn vel ei løysing.

Ver utålmodig menneske...

Gudane skal vite at eg treng trene på det!

Tålmod er ikkje min "strong suit". Venting kan vere ein god ting....har eg høyrt. Trur ikkje noko på det - men veit at nokre meiner det er eit perspektiv verdt å vurdere. Sjølv er eg flink til å snu negative ting på hovudet, og eg nyttar frasa "ei velsigning i forklednig" ofte til ungdomane i huset. Eg syns det er viktig å poengtere til ungane at av og til - når katastrofa treff ein "full frontal" - så er den beste tilnærminga å stå med rak rygg, takle det som kjem etter beste evne. Det er om å gjere å ikkje misse hovudet, men halde hovudet klart og jobbe seg ut av situasjonen. Når kaoset legg seg, og ein kan ta eit metaperspektiv over situasjonen, så finn ein alltid noko ein kan ta med seg vidare. Noko av verdi, noko som endrar synet og vidvinkelen.

Men tålmodig? Nope!!

Det fører ofte til at eg seier, eller gjer noko eg angrar på. Noko eg på ein eller annan måte må be om orsaking for. Av og til sit orda for langt nede i halsen, og eg forsøker å vise det i staden. Men kanossagangen må gåast.

Henry at the gate of Canossa

I året som har gått, har tålmodet mitt fått strekt seg, kraftig. Det har ikkje vore ein smertefri prosess. Det er formeleg som om eg har hatt veksesmerter. Men du store alpakka og skapar kor mykje eg har lært undervegs, både om veksesmertene, om meg sjølv og omgjevnadane mine. Ein eller annan har sagt noko slikt som at all lærdom verdt å eige, er vanskeleg å gjennomgå. Det stemmer i høgste grad. Men spørsmålet er, har eg blitt meir tålmodig av denne lærdommen?

Eg trudde behovet for tålmod no hadde avtatt, at no kunne vi slappe av litt og berre la ting gå av seg sjølv ei stund. Diagnosa vart sett, behandlingsplan lagt - NO var det verste over. Heldigvis ba eg uttrykkeleg om å få med meg epikrisa frå HUS, slik at eg hadde svart på kvitt kva nevrologen der tenkte. For kva skjer då vi kjem heim? Jau, vi startar opp med medikament nr 1, eg må ta kontakt med legen ved barneavdelinga her for å få bekrefta ein feil eg oppfatter i epikrisa, angåande oppaukinga av medikamentet. Eg får kontakt, og gjev i same åndedrag legen beskjed om at eg ynskjer litt tett kontakt i kommande periode, då vi ser at medikamentet ikkje er så effektivt som vi håpte i forkant. Eg antydar kontakt enten kvar eller annankvar veke. Legen unnviker å svare, og gjev beskjed om at han tek kontakt etter nyttår.

 I mellomtida blir det raskt tydeleg at vi må opp i maks dose på medikamentet, og at dette har effekt. Men ikkje nok. Han har smertefrie periodar kvar dag, i varierande lengd. Vi når maksdose, og eg prøvar nok ein gong får kontakt med legen ved barneavdelinga, som i mellomtida har sendt innkalling til poliklinikk. Til siste veka i januar. Vi når maksdose 4. januar. Og ser heilt klart at dette ikkje er nok. Han klarer 1,5 timar på skulen 3 gonger i veka. Utenom dette er det lite overskot til anna enn 1 time fysisk aktivitet kvar dag. Så byrjar smertene å bli meir langvarige att. Medikament 2 er planlagt, men eg får ikkje tak i legen som skal skrive ut resept. Til slutt tek eg kontakt med fastlegen, som også prøver i 2 dager å få kontakt med barnelegen uten suksess. Han gjer opp, og vel å skrive ut medikamentet sjølv, sidan det er beskrevet både styrke og dose i epikrisen. Så i dag fekk vi starta opp med dette medikamentet.

Eg sat i går og studerte litt på tålmodet mitt, eller rettare sagt mangelen på dette. Kan det vere at eg når det kjem til stykket er for tålmodig? Eg opplevde faktisk at når diagnosane vart sett, og behandlingsplan vart lagt, så stoppa alt opp att. Kva gjer ein då? Alle forventer betring, at alt skal falle på plass att, og heilt ærleg, så må eg jo faktisk innrømme at det trudde eg og! Det einaste legen faktisk heldt på då eg snakka med han i romjula, var bablinga om psykogene reaksjonar etc etc.

Så i går bestemte eg meg for at no skal eg vere utålmodig. Vi brukte storparten av dei 8 månadane i fjor på å vente på at legane i spesialisthelsetenesta skulle tru at der var eit fysisk problem, at no er vi ferdige med å vente! Eg ringte Barneklinikken på Haukeland, og la att beskjed til Dr Flagrefrakk at samhandlinga med FSS ikkje fungerar som den skal, at eg ynskjer at fastlegen i Florø skal ta over oppfølginga av behandlingsplanen. Dr Asif var tvilsom til at vi kunne det, men det kjem eg i alle høve til å be om. Eg har ikkje avbestilt timen på poliklinikken den 26.januar i tilfelle Dr Flagrefrakk ikkje høyrer av seg. For Elias er sjølvsagt "utkvittert" frå hans behandling, og må re-henvisast om vi ikkje kjem i mål med behandlinga han har planlagt. Men om eg møter opp denne dagen, så er det kun for å informere legen der om at vi ikkje lenger ynskjer å vere pasient hos han.

Eg husker samtalen med Dr Flagrefrakk der han understreka kor viktig det var at alle rundt Elias forstod, og var tru mot behandlingsopplegget. Eg skjønar jo at legen som har fulgt oss opp ikkje er einig i mi framstilling av situasjonen, at kjemien ikkje stemmer, men eg kan ikkje sitte å sjå på at Elias si helse blir sinka av at ein lege ikkje er heilt einig i kva spesialisten har bestemt. Sjølv om eg kanskje lurer på om ikkje det er det faktum at epikrisa i klare bokstaver støttar den versjonen eg har hatt av situasjonen, og at alle vurderingane han faktisk gjorde, vart tilbakeviste av Dr Flagrefrakk. Men det skuffer meg, at ikkje kjemifaktoren blir sett i bakre rekke, og at behandlingsplanen hans blir prioritert.

Desverre for mine omgjevnader, har eg nok ein gong fått understreka viktigheita av å av og til vere utålmodig. Men kanskje eg kan få be om orsaking på førehand for alle feilstega eg kjem til å gjere grunna denne utolmidigheita? Bygge opp ein "sorrykvote" liksom? Eller kanskje vi skal kalle det ei førahandsvarsling av alle kanossagongane eg kjem til å få behov for framover!?!

Ein krigar..

Ansikt fullt av fure
veirbitt og hardt
nesten som gneis
med eit glitrande, strålande glimt

Sleten kropp
vakent sinn,                               
søkande og på leit
Finn du? Ser vi?


Lik ein krigar
hard, bestemt og hissig
skremande, i angrep
heilt til ein ser det ømme glimt av eit smil

Kanskje den harde yta
ikkje er så hard?
kanskje gøymer den agge og tvil?
Er den eit skal rundt engste og frykt?

Som nordavinden
der den bles
kaldt og hardt
Piskande i fjeset, samtidig mjuk - som eit kviskrande ekko

Brått løyer vinden
og ein kan kjenne varmen
frå ei sol ein ikkje visste var
I eit glimt treff ei solstråle - varmande, strålande

Ingen krigar
står kun hard og steil
Ser du?  litt nærare - langt inn i eit glimt
skimer den største varme, lik ei sol - brennande heitt!

Djupt i ein krigars sjel
ligg og redsla og engsta
lik plomma i eit egg
polstra, men sårbar - mjuk som fløyel

Brått er den ikkje meir
ikkje den harde yta
ikkje den mjuke kjerna
Kva var der eigentleg?

Å dele ei appelsin...

Så er 2015 ankommet. Dette året bekymrer meg lite, jamført med tidlegare år. Klart er eg spent på kva som ligg foran oss, men ikkje meir enn det. Dagane rundt årsskiftet set ein i eit retrospektivt fokus, og tankane går like mykje bakover som framover.

2014 har vore eit sterkt år. Som dei 2 føregåande. Eg har vakla meir på kanten av mitt eige "stup" enn komforsona mi skulle tilsei var bra. Dette året har eg felt fleire tårer enn eg trudde var mogeleg. Og dette året har eg endra fokus. Har det vore eit dårleg år? Så langt ifra. Men krevjande, det har det vore. Fleire gonger har eg lurt på om det var slik det er idet det rablar fullstendig for meg.

Den fremste kjensla eg har idet eg no gløttar over skuldra mi, er takksemd. Kvar ein time i 2014 er eg takknemleg for. Eg har verkeleg fått rydda på loftet. Sortert ut kva som er viktig, og kva som ikkje er det. Egoet mitt tek sannsynleg akkurat like stor plass som før, men fokuset har skifta.

I 2014 møtte eg mine innerste redsler i "full frontal", og eg måtte forholde meg til at flokken min kunne endre struktur. Det å møte slike redsler, bør gjer noko med sinnet ditt. Eg har for første gong kjent kva eit psykisk kollaps kjennast ut som, og eg fekk kjenne kva avmakt og panikk gjer med hovud og hjarte. Og ikkje minst fekk eg kjenne korleis ein er etter at ein treff kjellargolvet i full kraft. Då er det berre å reise seg opp att og finne nytt fotfeste, børste av seg nederlaget - og fortsette vandringa. Etter ei slik reise, trur eg aldri eg blir den same att!

No kan eg velge å fokusere på svakheita i den mennesklege psyken idet du treff betonggulvet, eller eg kan velge å fokusere på styrka som krevjast i å reise seg att etter fallet. Eg kjenner at desse vala gjer meg audmjuk, og eg kjenner stoltheit. Stoltheit for kva flokken min evner å mobilisere, og stoltheit over kor mykje flokken min har vokst gjennom året.

Ein klok liten magiker fortalte meg ein observasjon han gjorde gjennom året. Han påpeika kor fritt tårene mine har rent dette året, og at eg var sannsynleg den som hadde grått mest i flokken vår, gjennom året som har vore. Kva syns du om tårene mine då? spør eg utan redsle. Eg trur dei har vore viktige, svarar magikeren. Då får du jo laga plass til nye!

Akkurat så enkelt trur eg det er. Ein må sleppe taket - for å lage plass til nytt. Det gjeld tårer, og det gjeld mennesker i flokken din. Ein slepp latteren laus i gode augeblikk, for å lage plass til ny latter. Vi slepp taket i livet, for å lage plass til døden. Kjenslene må sleppast ut, for å lage plass til nye. Det er ikkje nederlag, det er sunn fornuft. Faktisk så sunt at sjølv ein 11-åring skjønar det.

Difor er eg takknemleg for kvart eit utbrot av kjensler, kvart eit skrik om urettvise, og kvar ei tåre eg har felt i 2014. Det er grunna desse eg har innsett kva for eit fantastisk liv eg lever. Året som gjekk har ikkje vore lett, men det har absolutt vore forløysande. Det har lært meg kva som er viktig, og kva slags skattar eg er i besittelse av. I eine enden har flokken min minka litt, men i andre enden veks den. Den har skifta struktur, men verdien i den har auka.

Så kjære 2014 - tusen takk for alt du har brakt på bana. Det har vore naudsynt, og det har gjett meg stor lærdom. Og eg ville ikkje vore den kunnskapen foruten. Kjerna i flokken min, er ein mann som kvar gong han skrellar ei appelsin, alltid tilbyr meg halve. Eg håpar alle har ein slik person i livet sitt. Og mitt ynskje for 2015 er at vi alle tilbyr ei halve av appelsina vi skrellar til nokon som står oss nær. På denne måten blir 2015 eit fantastisk år, både på godt og på vondt!

                               
Ha eit godt år - tilby nokon halve appelsina di!