Kven vil du skal stelle ditt kritisk sjuke barn?

I dag vil eg kommentere ein debatt som har resultert i ein kronikk skrevet av Anne-Grethe Naustdal og medforfattarar - publisert i Aftenposten i dag. Den tek opp systemet skikkaheitsvurdering i ulike profesjonar. Eg er svært oppteken av dette, spesielt i min profesjon - Sjukepleien. Eg legg ved ein link til kronikken deira. Les den og reflekter over følgande.
 Skal kven som helst kunne bli sjukepleiar?


Bilde frå kronikken i Aftenposten 24/2-14

Kven er eigna til å stelle den demente mor di?


For å kunne fordjupe seg i dette, må vi først og fremst sjå på kva ein sjukepleiar er. Utdanning.no beskriv faget slik:

• Ein sjukepleiar må vere omgjengeleg, snarrådig, sjølvstendig og kunne ta leiinga i kritiske situasjonar

Passar dette på alle landets menneske? Dei fleste er vel omgjengelege - kva no enn det måtte tyde. Spørsmålet er om dette er ein eigenskap du kan slå på når du treng den? EG trur ikkje det, noko som tyder at sannsynleg må dette ligge i den genetiske poolen i personlegheita di.

Det å vere snarrådig, sjølvstendig og å kunne ta leiinga i kritiske situasjonar, meiner eg kan øvast opp i stor grad. Men då må du ha ein del erfaring først, og sannsynleg må det ligge ein basis av desse eigenskapane i "genpoolen" din også.

• Du må like å arbeide med mennesker

Det burde vere forholdsvis lett å sei noko om - så godt kjenner dei fleste seg sjølve. MEN, her er eit stort MEN.... Det er ikkje det same å arbeide med menneskene som er ute å handlar på Rema eller Cubus, som det er å treffe mennesker i krise, til dømes på eit sjukehus.

• Du må vere i stand til å syne ansvar og omsorg

Vi snakkar så mykje om evne til empati, og det er "indeed" ein vakker eigenskap, spørsmålet er berre - har alle dette? Etter å ha jobba innan helse store deler av mi arbeidskarriere, og å ha jobba som sjukepleiar i 5 år, og undervist sjukepleierstudentar i 2,5 år - kan eg svare høgt og tydeleg NEI!
Kan vi øve opp desse eigenskapane? Ja, sjølvsagt til ei viss grad - men der må ligge noko fundamentalt i bunn, som ein kan bygge vidare på.

• I tillegg må du vere innstilt på å lære å nytte datateknologi og teknisk utstyr

Data er dei fleste godt inne på i dag, men her snakkar vi ulike typar teknisk utstyr, alt frå elektiske heisar og rullestolar, til medikamentpumper, hjertestartarar og lista berre strekk seg vidare. I tillegg berre veks krava til dokumentering i alle vinklar, og dette blir berre viktigare og viktigare.

I sjukepleieutdanninga har ein teoretisk ein moglegheit til å vurdere skikketheita til desse mange og flotte menneska vi møter i utdanninga. Og løyser du skikkaheitsvurdering av ein student - løyser du eit skred av rettar i vedkommande si retning.  Når du går i rettleiing med stundentane, spesielt i praksis, blir du godt kjent med deira evne til sjølvrefleksjon, samhandling med andre, og omsorg for menneske i kritiske situasjonar. Du får veldig fort eit hint om korleis den einskilde eignar seg for yrket.

Problemane dukkar opp idet noko begynner å "skurre". I det eg som lærar eller kontaksjukepleiar begynner å ane at denne studenten ikkje eignar seg, må du ha konkrete og lovfesta grunnar for dette. Om ikkje du kan peike på eit konkret krav dei ikkje innfrir - er det opp til studenten å akseptere - eller ikkje akseptere - di meining om at han eller ho er uskikka. Og manglande evne til empati er aleine ikkje ei godt nok grunnlag, i lova sine auger, til å stryke ein student. For kva er empati? Kva syner empati? Prøv å forklare dette i konkrete situasjonsbetinga dømer. Det er ikkje lett. Ofte er det magekjenslene som varslar oss om at noko er heilt feil. Dette må dokumenterast med gyldige dømer - side opp og side ned - i løpet av dei første fem vekene i praksis. Og slik må det vere. For å sikre at ingen blir "dømt uskuldig"!

Men dette fører til studentløp, kor studenten med loven i hand kan ta alle 6 praksisperiodane 2 ganger eller fleire, uten å bli stoppa. Det er ikkje beint fram å fortelle eit menneske at dette eignar du deg ikkje til, det er ei krevande øving. I alle fall dersom vedkommande ikkje er einig sjølv. Eg har sjølv blitt klaga inn til leiinga av studentar som ikkje var einig i måten er irrettesatte deira oppførsel på. Noko som tvang meg i møte med gjeldande studentar for å beklage. Sjølv om eg meinte deira framferd var heilt uakseptabel! Det er ikkje alle som tolerer å bli korrigert. Og det er slett ikkje alle som aksepterer det. Og systemet slik i har det i dag - tek ikkje høgde for det du ikkje kan sette fingeren direkte på, som du finner motsvar i jussen til.

Vi kallar sjukepleien ein dannings-utdanning. Danning tyder jamfør Gyldendals danske ordbok:

" Omgrepet danning viser delvis tilprosessen, gjennom korleis eit menneske ervervar seg eit kulturelt bestem innhald av ein kunnskap, ferdigheiter og haldninger. Samt delvis til resultatet av gjeldande prosess som skal kummulere i ei danning av personlegheita i ei ønska retning."

Spesielt haldningar er viktige i vårt fag, særskilt sidan vi ofte må behandle menneske som vi ikkje, i samsvar med eigne personlege overtydingar, kjenner det er rett å behandle. Som reservasjonsdebatten innafor aborthenvising nettopp har vore eit døme på.

Vi må finne eit effektivt system, som gjev høgskulen løyve til å sei høfleg "takk - men neitakk" - vi ynskjer deg lukke til vidare på ferden din - på andre områder enn i sjukepleiefaget. Vi må iallefall få lov til å "oppdra" studentane våre inn i ønska tankerekke.

Det passar ikkje for alle å sitte ved ei sjukeseng å tilby støtte og tryggleik i krisesituasjonar i livet. Og vi må erkjenne at i det samfunnet vi har skapt, kor vi alle skal ha like rettar - at ikkje alle skal få lov til å få autorisasjon som sjukepleiar.

Eg brukar å sei til mine studentar at dei skal bli den sjukepleiaren dei vil ha sittande ved senga til sitt eige kritisk sjuke barn. Og klarar dei ikkje det - skal dei tenke på å bli noko anna!